Osmanlı çağdaşlaşmasının farklı boyutlarını aydınlatan çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr. Akyıldız, “Para Pul Oldu” isimli kitabında Osmanlı’nın en uzun yüzyılında devletin muhtaçlıklarını karşılamak üzere çıkardığı kâğıt paranın tarihini inceliyor. Kitap, toplumun kâğıt parayla kurduğu ilgiyi, bu yeni para ünitesine karşı duyduğu güvensizliği ve kâğıt paranın devlet açısından yarattığı meseleleri derinlemesine bir arşiv araştırmasıyla ele alıyor. Devlet Arşivleri ve özel koleksiyonlardan titizlikle derlenen, birden fazla birinci sefer yayımlanan Osmanlı ve erken Cumhuriyet periyodu kâğıt para görselleriyle zenginleşen bu çalışma, kâğıt paranın sadece bir para siyaseti aracı olmadığını; tıpkı vakitte Osmanlı’nın kriz idaresinde başvurduğu stratejik bir enstrüman olduğunu gözler önüne seriyor. Bu eser Tanzimat ıslahatlarından Kırım Savaşı’na, 93 Harbi’nden Birinci Dünya Savaşı’na uzanan süreçteki değişim ve krizleri kâğıt para penceresinden okumak isteyenler için eşsiz bir kaynak niteliğinde.
VakıfBank Kültür Yayınları (VBKY) tarih kitaplığı, Prof. Dr. Ali Akyıldız’ın kaleme aldığı “Para Pul Oldu” adlı yapıtla genişlemeye devam ediyor. Osmanlı maliyesi, çağdaşlaşma süreci ve kriz periyotları üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Prof. Dr. Akyıldız, bu kitabında kâğıt paranın Osmanlı devlet ve toplum yapısına nasıl girdiğini ve ne tıp dönüşümlere yol açtığını mercek altına alıyor. “Para Pul Oldu”, Galata bankerlerinin spekülasyonlarla kazandığı gücü, Avrupa sermayesinin Osmanlı mali sistemine direkt müdahalesini ve ortaya çıkan yeni finansal nizamı titizlikle inceliyor. Kalpazanlık, enflasyon ve vergilendirme üzere pek çok başlıkta kâğıt paranın serüvenini renkli ve akıcı bir lisanla anlatan eser, bu finansal aracın yalnızca ekonomik değil, tıpkı vakitte toplumsal ve siyasi bir problem olduğunu ortaya koyuyor. 19. yüzyılda Osmanlı’nın sıklaşan askerî yenilgileri ve büyüyen mali açıkları karşısında devlet, masraflarını karşılamak emeliyle yeni bir araç devreye soktu: Kaime, yani kâğıt para. Birinci etapta %12,5 üzere yüksek faizle piyasaya sürülen kaimeler vakitle faizsiz hâle geldi; lakin karşılıksız basılan kâğıt paralar, halkın gözünde süratle bedel kaybetti. Devlet ne kadar “kaime altınla eşdeğerdir” tezini sürdürse de piyasa kendi kurallarını koydu. Çünkü halk için para, “şıkırtısı işitilen bir maden parçası”ydı; kâğıt ise inanç vermiyordu. Kâğıt para, Osmanlı için yalnızca süreksiz bir tahlil olmadı; çağdaşlaşma çağından Cumhuriyet Türkiye’sine uzanan yolda kalıcı ve dönüştürücü bir araç hâline geldi. Derinlemesine arşiv çalışmalarıyla hazırlanan kitap, Devlet Arşivleri ve özel koleksiyonlardan itinayla seçilmiş, birçoğu birinci sefer yayımlanan kâğıt para görselleriyle zenginleşiyor. Bu sayede kitap, okuyucuya sadece bir ekonomik tarihin değil, birebir vakitte görsel hafızanın da kapılarını aralıyor. Osmanlı’nın kâğıt para tecrübesini sadece bir para siyaseti uygulaması olarak değil, tıpkı vakitte kriz vakitlerinde kullanılan stratejik bir idare aracı olarak ele alan bu kapsamlı çalışma; iktisat tarihi, maliye siyaseti, Osmanlı çağdaşlaşması ve Türkiye’nin sosyoekonomik dönüşüm süreçleriyle ilgilenen tarihçiler, araştırmacılar ve meraklı okurlar için vazgeçilmez bir kaynak niteliği taşıyor.
Kitaptan:
“Özellikle Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyıl siyasî ve iktisadî tarihinin çok âlâ araştırılması ve bilinmesi gereği bir mecburilik olarak ortaya çıkıyor. Meğer Osmanlı Devleti’nin malî ve iktisadî tarihinin mucibince, hatta biraz daha ileri giderek genel çizgileriyle bile ortaya konulmamış olduğunu tabir etmek sanırım abartı sayılmaz. Bunun nedenlerinden biri, elbet son vakitlere kadar Osmanlı araştırmalarının kahir ekseriyetle siyasî tarihle hudutlu kalmış olmasıdır. Bu sözlerden siyasî tarihin kıymetsiz olduğu manası çıkarılmamalı; bundan kasıt, tarihî olayların çok boyutluluğuna işaret etmektir. O halde bir tarihî olayın, siyasî, iktisadî, malî, idarî, hukuksal ve sair boyutlarıyla bir arada ele alınması gerekir. Bu bakış açısıyla Osmanlı maliyesinin kriz periyotlarında bir finans aracı olarak başvurduğu kâğıt para uygulamalarıyla toplumsal, iktisadî ve siyasî sonuçları çalışmaya temel olarak alındı. Arşiv ve arşiv dışı materyal açısından varlıklı bir potansiyele sahip olmasına karşın, mevzunun yeterince incelenmemiş olması şaşırtıcıdır. Mevzuyu birinci el kaynaklara istinaden bir bütünlük içerisinde ele alan bir çalışmaya duyulan gereksinim, bu yapıtın hazırlanmasındaki itici güç oldu. Yapıtta, arşiv dokümanları, literatür ve periyodun yerli ve yabancı basını mukayeseli olarak kullanıldı.”
Yazar Hakkında;
1 Aralık 1963 tarihinde Rize’de doğdu. 1985’te Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. 1987’de İzmir-Aydın Demiryolu konulu teziyle yüksek lisansı, 21 Temmuz 1992’de de Osmanlı Merkez Bürokrasisinde Islahat (1836-1856) başlıklı teziyle doktorayı tamamladı. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde iki yıl Uzman Yardımcısı olarak çalıştıktan sonra, 1 Şubat 1989’da Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde Yakınçağ Tarihi Araştırma Vazifelisi; 12 Ekim 1995’te Doçent; 28 Mart 2001’de ise Profesör oldu. Aynı zamanda 1997’den itibaren Türkiye Diyanet Vakfı’nın çıkardığı İslâm Ansiklopedisi’nin Türk Tarihi ve Medeniyeti Heyeti’nde müellif-redaktör olarak yer aldı. Ocak 2014’te Marmara Üniversitesi’nden emekli oldu. Hala İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Lideri olarak misyonunu sürdürmekte olup tıpkı vakitte Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) asli üyesidir.
1995’te İngiltere ve İskoçya’da araştırma ve incelemeler yaptı. Temmuz-Ağustos 2000 tarihlerinde London School of Economics and Political Sciences ve School of Oriental and African Studies’de konuk öğretim üyesi olarak bulundu. Eylül 2001’de Islamic Area Studies projesi kapsamında Tokyo Üniversitesi’nde bir hafta mühletle dersler verdi. 1995’te Tanzimat Periyodu Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform isimli kitabıyla Türk Tarih Kurumu Teşvik Ödülü’nü aldı. 2002’de, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, Avrupa Bankacılar Birliği [EABH] ve Tarih Vakfı’nın ortaklaşa düzenlediği Bankacılık ve Finans Tarihi Yarışması’nda Para Pul Oldu: Osmanlı’da Kâğıt Para, Maliye ve Toplum isimli yapıtıyla kitap kısmında birinci oldu. 2010’da birinci kez düzenlenen ve akademik çalışmaların tamamına verilen Memleketler arası Halil İnalcık Tarih Ödülü’ne ve 2011’de Elginkan Vakfı tarafından düzenlenen ve tekrar akademik çalışmaların bütününe verilen Türk Kültürü Araştırma Ödülü’ne lâyık görüldü. Birebir sene Marmara Üniversitesi 129. Yıl Toplumsal Bilimler Atıf Ödülü’nü ve 2015’te de Türk Kültürüne Hizmet Vakfı’nın beş yılda bir verdiği Türk Kültürüne Hizmet Şükran Ödülü’nü kazandı. 2001 Aydın Doğan Tarih Mükafatı; 2004, 2006 ve 2008 yıllarında düzenlenen Milletlerarası Bankacılık ve Finans Tarihi Yarışı ile Türk Tarih Kurumu’nun 2011 yılında 80. Kuruluş yılı münasebetiyle düzenlediği Türk Tarih Kurumu Bilim ve Teşvik Mükafatları heyetlerinde yer aldı.
Eserleri: Tanzimat Periyodu Osmanlı Merkez Teşkilâtında Reform, İstanbul 1993; Osmanlı Finans Sisteminde Dönüm Noktası: Kâğıt Para ve Sosyo-Ekonomik Etkileri, İstanbul 1996; Mümin ve Müsrif Bir Padişah Kızı: Refia Sultan, İstanbul 1998; Osmanlı Devri Tahvil ve Pay Senetleri, (Türkçe-İngilizce), İstanbul 2001; Para Pul Oldu, İstanbul 2003; Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İstanbul 2004; Anka’nın Sonbaharı: Osmanlı’da İktisadî Çağdaşlaşma ve Memleketler arası Sermaye, İstanbul 2005; Haliç’te Seyrüsefer: Haliç Vapurları Şirketi, İstanbul 2007; Sürgün Sefir: Sadullah Paşa, İstanbul 2011; Namık Kemal’den Mektup Var, İstanbul 2013 (A. Özcan’la birlikte); Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi, (Z. Kurşun’la birlikte) İstanbul 2015; Mümin ve Müsrif Bir Padişah Kızı: Refia Sultan, İstanbul 2015 (Genişletilmiş Baskı); Haremin Padişahı: Valide Sultan, Haremde Hayat ve Teşkilat, İstanbul 2017 (Orta ve Büyük Boy); İlk Türk Akademisi Encümen-i Dâniş, Ankara 2018; Yapay Tarihin Esirleri, İstanbul 2018; Osmanlı Merkez Bürokrasisi, İstanbul 2018 (Gözden Geçirilmiş Yeni Baskı); Saray, Harem ve Mahrem, İstanbul 2019; Osmanlıda Ulaşımın Modernleşmesi, İstanbul 2019; Nazime, Aydın ve Dindar Bir Sultan, İstanbul 2020; Tarihçilik ve Usul Üzerine, İstanbul 2021; Kral Öldü Yaşasın Kral, İstanbul 2021; Yusuf İzzeddin, İkbal, İdbar, İntihar, İstanbul 2022; Mabeyn-i Hümayun, Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi, İstanbul 2024; Şüphe, Hayri Bey’in Vefatı İntihar mı Cinayet mi?, İstanbul 2024; Adile Sultan, Müsrif, Mümin, Muin, Şair, İstanbul 2025.
KÜNYE
Yayınevi: VBKY
Kategori: Tarih
Yazar: Ali Akyıldız
Kitabın ismi: Para Pul Oldu
Proje Editörü: Dr. Mehmet Yılmaz Akbulut
Kapak ve Sayfa Uygulama: Faruk Özcan
Sayfa sayısı: 352
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
